Tử Cấm Thành ở Bắc Kinh có diện tích khoảng 720.000 mét vuông, diện tích xây dựng khoảng 150.000 mét vuông, với hơn 70 cung điện lớn nhỏ khác nhau và hơn 9.000 căn nhà, 8707 phòng, được xây dựng lần đầu tiên bởi Hoàng đế Zhu Di của triều đại nhà Minh, và người thiết kế là Kuai Xiang (1397-1481, tên tự là Tingrui, quê ở Tô Châu). Cố cung Trung Quốc được hoàn thành vào năm Vĩnh Lạc thứ mười tám (1420) và trở thành cung điện của 24 vị hoàng đế trong các triều đại nhà Minh và nhà Thanh.
Tử Cấm Thành ở Bắc Kinh dài 961 mét theo trục Bắc Nam và rộng 753 mét trục Đông Tây, được bao quanh bởi những bức tường cao 10 mét và một con hào rộng 52 mét bên ngoài cấm thành. Có bốn cổng trong Tử Cấm Thành: Kinh Tuyến ở phía Nam, Huyền Vũ ở phía Bắc, Đông Hoa ở phía Đông và Tây Hoa ở phía Tây. Mỗi bốn góc của tường thành đều có một tháp canh, mỗi tháp có chín xà, mười tám cột, bảy mươi hai đường gờ, có thể nói kiến trúc vô cùng tỉ mỉ và phức tạp.
Tử Cấm Thành bao gồm hai phần: ngoại điện và nội điện. Ngoại điện lấy điện Thái Hòa, Trung Hòa, Bảo Hòa làm trung tâm, phía Đông và phía Tây lấy điện Văn Hoà và điện Vũ Anh tương ứng làm hai chái, là nơi thiết triều, tổ chức các buổi lễ quan trọng. Đằng sau ngoại đình là nội đình, bao gồm cung Càn Thanh, Giao Đài, Côn Ninh, Ngự viên, Đông Tây Lục cung, v.v.
Bản đồ kiến trúc Tử Cấm Thành. Ảnh: Sưu tầm & chỉnh sửa
Cung điện phía trước Tử Cấm Thành mang phong cách kiến trúc tráng lệ, sân trong sáng sủa, rộng mở và có mười con thú tốt lành ở mỗi trong bốn góc tượng trưng cho uy quyền của chế độ phong kiến. Nội đình ở phía sau có chiều sâu và được rào chắn chặt chẽ, vì vậy sáu tòa Đông và Tây cung đều khép kín, mỗi tòa đều có cổng và tường riêng, được sắp xếp với nhau một cách có trật tự. Sau nội điện là vườn ngự uyển.
Các cung trong Tử Cấm Thành được bố trí dọc theo trục trung tâm Bắc Nam, và ba sảnh, ba hậu cung và khu vườn hoàng gia đều nằm trên trục trung tâm này trải rộng ra 2 bên, thẳng từ Bắc xuống Nam, đối xứng từ trái sang phải. Trục trung tâm này không chỉ chạy qua Tử Cấm Thành, mà còn đến Cổng Vĩnh Định ở phía Nam, tháp trống và tháp chuông ở phía Bắc, chạy qua toàn bộ tòa thành.
Tử Cấm Thành tuân thủ nghiêm ngặt nguyên tắc xây dựng kinh đô “Tiền Triều Hậu Thị – Tả Tổ Hữu Xã” trong “Chu Lễ & Khảo Công ký”. Về mặt bố cục kiến trúc, toàn bộ Tử Cấm Thành được kết hợp thành một tổng thể phù hợp với hệ thống thứ bậc của xã hội phong kiến về mặt chức năng; đồng thời, có thể đạt được hiệu quả nghệ thuật và đối xứng tuyệt vời.
Kiểu dáng mái nhà của kiến trúc Trung Quốc rất phong phú và nhiều màu sắc, do vậy trong các tòa nhà của Tử Cấm Thành, có hơn 10 hình thức mái nhà khác nhau. Lấy ba điện lớn làm ví dụ, mái nhà của mỗi điện đều không giống nhau. Mái của Tử Cấm Thành được lợp bằng ngói tráng men với nhiều màu sắc như vàng, xanh, đỏ,… Ghế chánh điện chủ yếu màu vàng. Màu xanh được sử dụng cho các tòa nhà trong cung của hoàng tử. Các loại men màu sặc sỡ khác như xanh lam, tím, đen, ngọc lục bảo, xanh malachit và xanh sapphire chủ yếu được sử dụng trong vườn hoặc tường. Cả hai đầu của chóp mái của điện Thái Hòa đều được bổ sung các chi tiết như rồng phượng, sư tử, cá,… tượng trưng cho điềm lành và uy nghiêm, quyền thế.
Kinh Tuyến Môn 午门
Là lối vào chính của Tử Cấm Thành, thường được gọi là Ngũ Phụng Lâu. Các mặt Đông, Tây, Bắc nối với nhau bằng bức tường thành cao 12m, bao quanh một quảng trường vuông vức. Thường chỉ có hoàng đế mới có thể ra vào cửa chính, hoàng hậu được vào một lần khi kết hôn; Các bộ trưởng dân sự và quân sự ra vào cửa phía Đông, và các hoàng tử gia tộc ra vào cửa phía Tây.
Nhìn từ xa, nhiều du khách sẽ lầm tưởng Kinh Tuyến Môn là một cung điện vì độ hoành tráng và nguy nga của nó, nhưng đây chỉ là một góc nhỏ của Tử Cấm Thành trong truyền thuyết thôi nhé. Kinh Tuyến Môn là điểm du khách ghé thăm và check in nhiều nhất trong bốn cổng của Tử Cấm Thành.
Thần Võ Môn
Được gọi “Huyền Vũ Môn” vào thời nhà Minh. Huyền Vũ là một trong bốn thần thú cổ đại. Theo góc độ phong thủy, Thanh Long ở bên trái, Bạch Hổ ở bên phải, con Chu Tước ở phía trước và Huyền Vũ ở phía sau. Trong thời vua Khang Hy của triều đại nhà Thanh, nó được đổi tên thành “Thần Võ môn” vì một số yếu tố cấm kỵ. Thần Võ môn cũng là một tháp cổng thành, có mái hông song lập cao cấp nhất, nhưng vẫn thấp hơn Kinh Tuyến về cấu trúc tổng thể.
Thần Võ Môn trước đây là cổng kiểm soát ra vào hàng ngày trong cung điện, hiện là lối vào chính của Bảo tàng Cung điện. Trên bản đồ, Thần Võ Môn nằm song song với Kinh Tuyến Môn ở phía sau của nội cung.
Đông Hoa Môn 东华门 & Tây Hoa Môn 西华门
Đông Hoa và Tây Hoa môn song song với nhau, ngoài cổng có bia xuống ngựa, bên trong cổng có sông Kim Thủy, phía trên cổng có cầu đá, có ba cửa ở phía Bắc của cây cầu. Đông Hoa và Tây Hoa môn có hình dạng giống nhau với nền tường thành màu đỏ. Trên tường thành có một tháp canh, lợp ngói lưu ly màu vàng, có hai mái hiên, rộng 5 gian, sâu 3 gian, xung quanh có hành lang.
Hai cổng phụ nằm ở hai bên của bản đồ, Đông Hoa Môn nằm phía bên tay phải, Tây Hoa Môn nằm bên tay trái. Hai cổng này nhỏ hơn Kinh Tuyến Môn nhưng được xây dựng rất công phu và có cảnh đẹp nên cũng được nhiều du khách ghé thăm chụp ảnh, đặc biệt là vào mùa xuân và mùa thu.
Thái Hòa Môn 太和门
Thái Hòa là môn cung lớn nhất trong Tử Cấm Thành, và nó cũng là cổng chính của ngoại điện. Phần này được xây dựng vào năm Vĩnh Lạc thứ mười tám của triều đại nhà Minh (1420), và nó được gọi là Phụng Thiên môn vào thời điểm đó. Năm Gia Tĩnh thứ 41 (1562) đổi tên thành Hoàng Kê Môn, năm Thuận Trị thứ hai nhà Thanh (1645) đổi tên thành Thái Hòa môn. Mặt tiền Thái Hòa rộng 9 gian, sâu 3 gian, diện tích 1300 mét vuông. Mặt trên được bao phủ bởi mái hiên đôi và mặt dưới là đế bằng đá cẩm thạch trắng, xà và các bộ phận khác được sơn bằng tranh màu, trước cổng có tượng sư tử bằng đồng.
Trước khi vào chính điện Tử Cấm Thành, du khách sẽ đi qua đây và chụp ảnh. Mặc dù hầu hết du khách Việt tham quan Tử Cấm Thành sẽ bị choáng ngợp vì độ rộng lớn và đồ sộ của các tòa nhà, lối vào nhưng đừng quên check in Thái Hòa Môn nhé, vì dù thiết kế tổng thể của cố cung Bắc Kinh khá giống nhau nhưng cũng có những khác biệt mà chỉ tinh ý mới nhận ra đó nhé!
Quảng trường Thái Hòa môn 太和门广场
Có một quảng trường với diện tích khoảng 26.000 mét vuông trước Thái Hòa Môn và sông Kim Thủy bên trong uốn khúc từ Tây sang Đông. Có năm cây cầu đá bắc qua sông, thường được gọi là cầu Nội Kim Thủy. Hàng hiên ở phía Đông được sử dụng làm sảnh ghi chép và sảnh tài liệu vào thời nhà Minh. Hàng hiên ở phía Tây là phòng biên tập “Đại Minh Hội Điển” vào thời nhà Minh, và được đổi thành phòng nghiên cứu và thảo luận vào thời nhà Thanh.
Điện Thái Hòa 太和殿
Điện Thái Hòa thường được gọi là “điện Kim Loan”, được xây dựng vào năm Vĩnh Lạc thứ 18 của triều đại nhà Minh (1420), và nó được gọi là điện Phụng Thiên. Vào năm Gia Tĩnh thứ 41 (1562), nó được đổi tên thành Hoàng Cập. Vào năm Thuận Trị thứ hai của nhà Thanh (1645), nó được đổi tên thành Thái Hòa.
Điện Thái Hòa là nơi hoàng đế tổ chức các buổi lễ trọng đại. Điện từng trải qua nhiều lần hỏa hoạn và được xây dựng lại nhiều lần; những gì chúng ta thấy ngày nay là hình dạng sau khi tái thiết vào năm Khang Hy thứ 34 của nhà Thanh (1695).
Chánh điện Hòa hợp có diện tích 2377 mét vuông, cao 26,92 mét, phần nền cao 35,05 mét. 24 vị hoàng đế của triều đại nhà Minh và nhà Thanh đã từng tổ chức các nghi lễ trọng đại trong điện Thái Hòa, chẳng hạn như hoàng đế lên ngôi, đại hôn của hoàng đế, bổ nhiệm hoàng hậu và bổ nhiệm các tướng lĩnh. Các lễ hội Trường thọ, Tết Nguyên Đán, Đông chí, tiệc mừng, yến tiệc thiết đãi các hoàng tử, đại thần,… đều được tổ chức tại đây.
Bên trong điện Thái Hòa còn giữ rất nhiều hiện vật quý còn từ thời phong kiến Trung Quốc, khiến du khách có cảm tưởng như được xuyên không về quá khứ và bước vào câu chuyện cổ trang, cung đấu nào đó.
Điện Trung Hòa 中和殿
Điện Trung Hòa nằm ngay phía sau điện Thái Hòa, có diện tích là 580 mét vuông, cao 27 mét, có hành lang tứ phía. Điện có một mái hiên và một mái nhọn với bốn góc, ở giữa có đỉnh bảo vật mạ vàng. Điện Trung Hòa là nơi hoàng đế nghỉ ngơi và thực hành nghi thức trước khi đến Điện Thái Hòa để tổ chức các buổi lễ trọng đại. Ngoài ra, trước khi hoàng đế làm lễ tế trời đất và tổ tiên, ngài cũng phải xem lại “Chúc bản” và các văn bản tế lễ ở đây.
Điện Bảo Hòa 保和殿
Điện Bảo Hòa Tử Cấm Thành cũng được nhiều du khách check in. Ảnh: @weibo/士夫5376
Bảo Hòa cũng là một trong ba điện lớn của Tử Cấm Thành, sau điện Trung Hòa. Bảo Hòa điện cao 29m, với diện tích 1240m2. Phần đầu hồi bao gồm hai mái ngói tráng men vàng, giữa mái có một đường diềm chính, hai đường diềm dọc phía trước và phía sau, phía dưới mỗi đường diềm dọc có một đường gờ nhánh xiên, cùng với diềm chính, diềm dọc và diềm nhánh, có 9 ô. Điện Bảo Hòa là nơi hoàng đế thiết đãi yến tiệc cho hoàng thân quốc thích mỗi dịp giao thừa, và cũng là nơi tổ chức các kỳ thi của triều đình.
Thể Nhân Các 体仁阁
Thể Nhân Các nằm ở phía Đông của quảng trường phía trước điện Thái Hòa, tòa nhà này được xây dựng lần đầu vào năm Vĩnh Lạc thứ 18 dưới triều đại nhà Minh (1420), được gọi là Văn Lâu vào đầu thời nhà Minh, đổi thành Văn Chiều Các vào thời Gia Kinh, và Thể Nhân Các vào đầu triều đại nhà Thanh.
Thể Nhân Các cao 25 mét, nằm trên đỉnh Chung Chi, có hai tầng, mái lợp ngói tráng men màu vàng. Vào thời Khang Hy, các triều thân trong và ngoài nước tổ chức thi thơ và bình thơ ở đây, và các thành viên hoàng gia của các triều đại trong nhà Thanh cũng được tập hợp ở đây. Sau khi được xây dựng lại dưới thời trị vì của Càn Long, Thể Nhân Các được sử dụng làm kho sa tanh của Nội vụ nhà Thanh, với 143 giá gỗ thêu sa tanh cất giữ ở đây.
Hoằng Nghĩa Các 弘义阁
Hoằng Nghĩa Các cao 23,8 mét, được lợp ngói tráng men vàng, gồm hai lầu, bốn phía có hành lang, tọa lạc ở phía Tây Nam của Điện Thái Hòa. Nó được xây dựng lần đầu tiên vào năm Vĩnh Lạc triều đại nhà Minh và được đặt tên là Vũ Lâu, nó được đổi tên thành Vũ Thành Các vào thời Gia Kinh của triều đại nhà Minh, và đổi thành tên Hoằng Nghĩa vào đầu thời nhà Thanh, có nghĩa là đề cao chính nghĩa. Hoằng Nghĩa trong triều đại nhà Thanh được sử dụng để sưu tầm và lưu giữ các vật dụng bằng vàng và bạc của triều đình, hiện là phòng triển lãm của “Triển lãm nghi lễ và âm nhạc triều đại”. (Còn tiếp)
>> Click để xem tiếp: Tử Cấm Thành – Nét đẹp uy nghi, bề thế chốn hoàng cung Trung Quốc (Phần 2) bạn nhé!
